فضیلت ماه رمضان
علت نام گذاری ماه رمضان
ماه رمضان را از اين جهت رمضان ناميدهاند كه در آن ماه گاهى از شدت گرما برههاى گوسپندان و كره شترها مىمردهاند و گفته شده است به اين نام، از آن جهت ناميده شده كه گناهان را ذوب و نابود مىكند.
از پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله روايت شده كه اين ماه رمضان ناميده شده، زيرا «يرمض الذّنوب» است يعنى گناهان را مىسوزاند (مىآمرزد).
معنى رمضان و نهی از اینکه آن را رمضان صدا بزنند
رمضان از مصدر «رمض» به معناى شدت گرما، و تابش آفتاب بر رمل… معنا شده است، انتخاب چنين واژه اى براستى از دقت نظر و لطافت خاصى برخوردار است. چرا كه سخن از گداخته شدن است، و شايد به تعبيرى دگرگون شدن در زير آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بى امانش،زيرا كه رمضان ماه تحمل شدائد و عطش می باشد، عطشى ناشى از آفتاب سوزان يا گرماى شديد روزهاى طولانى تابستان.
وعطش ديگر حاصل از نفس سركشى كه پيوسته می گدازد، و سوزشش براستى جبران ناپذير است.
1- شخصى بنام سعد، از امام باقر عليه السّلام روايت نموده و گفت: هشت تن در محضر آن بزرگوار بوديم و در باره «رمضان» صحبت مىكرديم، حضرت فرمود:
نگوئيد «اين رمضان» و نگوئيد رمضان رفت، و رمضان آمد! زيرا «رمضان» نامى از نامهاى خداوند عزّ و جلّ مىباشد. نمىآيد و نمىرود، آنكه مىآيد و مىرود زائل و نيستشونده است، بلكه بگوئيد: شهر رمضان (ماه رمضان) يعنى شهر اضافه گرديده به اسمى كه نام خداست، ماهى كه قرآن در آن ماه نازل گرديد، و خداوند آن را حجّت و محلّ شادمانى براى اولياء خود قرار داده است.
2- غياث بن ابراهيم گويد: امام صادق عليه السّلام از پدر بزرگوارش از جدّش روايت نموده كه فرمود: حضرت علىّ صلوات اللَّه عليه فرمودند: نگوئيد رمضان، بلكه بگوئيد «شهر رمضان» چون شما نمىدانيد رمضان چيست!
شرح: «نهى در اينجا بمعنى حرام بودن نيست بلكه حمل بر كراهت شده است».
3. پیامبر اکر(ص): نگويید: رمضان؛ چون رمضان يكى از نام ھاى خداى متعال است، بلكه بگويید: ماه رمضان.
ماه مبارک رمضان از نگاه قرآن
اهمیت این ماه را از نگاه قرآن کریم نمی‌توان انکار نمود که خدای تعالی در قرآن کریم اهمیت شایانی به این ماه قائل شده‌اند چنانکه می‌فرماید:
1. أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍفَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَوَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره آیه 184) یعنی : چند روز معدودی را (باید روزه بدارید!) و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادی از روزهای دیگر را (روزه بدارد) و بر کسانی که روزه برای آنها طاقت‌فرساست؛ (همچون بیماران مزمن، و پیرمردان و پیرزنان،) لازم است کفّاره بدهند: مسکینی را اطعام کنند؛ و کسی که کارِ خیری انجام دهد، برای او بهتر است؛ و روزه داشتن برای شما بهتر است اگر بدانید!
2. شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون (بقره آیه 185) یعنی : (روزه، در چند روز معدودِ) ماهِ رمضان است؛ ماهی که قرآن، برای راهنمایی مردم، و نشانه‌های هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است. پس آن کس از شما که در ماه رمضان در حضر باشد، روزه بدارد! و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهای دیگری را به جای آن، روزه بگیرد! خداوند، راحتی شما را می‌خواهد، نه زحمت شما را! هدف این است که این روزها را تکمیل کنید؛ و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، بزرگ بشمرید؛ باشد که شکرگزاری کنید!
ماه مبارک رمضان از نگاه روایات و حدیث
1. از جابر نقل شده است كه امام باقر (ع) فرمود: اى جابر، هر كس ماه رمضان بر او در رسد و روزها را روزه بگيرد و بخشى از شب را به عبادت برخيزد، و دامن و زبان خود را از حرام نگه دارد و چشم خود را از حرام بپوشد و به كسى آزار نرساند، مانند روزى كه مادرش او را زاييده است از گناهان خود بيرون مىرود. راوى مىگويد: به امام (ع) گفتم: فدايت شوم، اين حديث چه نيكوست! فرمود: اين شرط هم چه سخت است!
2. و نيز از جابر نقل شده است كه امام باقر (ع) فرمود: پيامبر خدا (ص) چون به هلال ماه رمضان نظر مىكرد، رو به قبله مىنمود، سپس مىگفت: «خداوندا، اين ماه را همراه با امنيت و ايمان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شكوهمند، و روزى وسيع، و دفع بيماريها، و تلاوت قرآن، و يارى بر نماز و روزه، بر ما نو بگردان. خداوندا، ما را براى ماه رمضان سالم نگهدار و آن را نيز براى ما سالم بدار، و آن را از جانب ما بپذير، تا ماه رمضان در حالى تمام شود كه ما را آمرزيده باشى». سپس رو به سوى مردم مىكرد و مىفرمود: اى گروه مسلمانان، هنگامى كه هلال ماه رمضان طلوع مىكند، شياطين سركش به زنجير كشيده مىشوند، و درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت همه گشوده مىشود، و درهاى دوزخ را مىبندند، و دعا مستجاب مىگردد، و هنگام هر افطارى براى خدا آزادشدگانى خواهد بود كه آنان را از آتش آزاد مىكند، و هر شب مناديى ندا مىكند: «آيا درخواستكنندهاى هست؟ آيا استغفاركنندهاى هست؟ خداوندا، به هر انفاقكنندهاى عوض ده و مال هر بخيلى را به دست تلف بسپار» تا چون هلال شوّال طلوع كرد، مؤمنان را ندا مىكنند كه: صبحگاهان براى گرفتن جايزههاى خود حاضر شويد كه آن روز، روز پاداش است. سپس امام باقر (ع) فرمود: آگاه باشيد، سوگند به آن كسى كه جانم به دست اوست، اين جايزهها دينار و درهم نيست [بلكه آمرزش و رحمت الهى است].
3. ابو بصير مىگويد: امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا (ص) هنگامى كه ماه رمضان فرا مىرسيد و سه روز از ماه شعبان باقى مانده بود، به بلال مىفرمود كه مردم را خبر كند. مردم گرد مىآمدند و پيامبر (ص) به منبر مىرفت و حمد و ثناى الهى به جاى مىآورد و سپس مىفرمود: اى مردم، اين ماه كه سرور ماههاى ديگر است فرا رسيده است. شبى در آن است كه از هزار ماه بهتر است. در اين ماه درهاى دوزخ بسته مىشود، و درهاى بهشت گشوده مىگردد. هر كس اين ماه را درك كند و آمرزيده نشود، خدا او را از رحمت خود دور ساخته است، و هر كس پدر و مادرش را دريابد و مورد آمرزش قرار نگيرد، خدا او را از خود طرد كرده است، و هر كس نام من نزد او برده شود و بر من درود نفرستد و آمرزيده نشود، خداوند بزرگ او را از رحمت خود دور ساخته است