سوسن

جایگاه ولایت

در قرآن کریم، «ولایت» حکایت حقیقت آدمی‏ است که استعدادهایش

در اثر پیوند با ولایت تامّة الهیّه و حقیقیّة ذات ربوبی او، از راه عبادت و بندگی

به منصّة ظهور و بروز رسیده است، تا آنجا که به غایت قصوای منزلت و مقام انسانی،

یعنی انسان کامل نائل آمده است. در نتیجه، به مقام‏ها و منصب‏های رفیع الهی،

شامل نبوّت، رسالت، امامت و مانند آن دست یازیده است، به دلیل اینکه رسالت

هر پیامبری به نبوّت وی وابسته بوده است و نبوّت به ولایت او مرتبط است،

سمت و سوی پیوند انسان کامل به خدای سبحان، ولایت اوست و سمت

ارتباط وی به جامعة بشری رسالت اوست و رابط بین این دو، نبوّت اوست،

چه اینکه تفاوت رسالت‏ها مرهون تفاوت نبوّت‏ها و امتیاز نبوّت‏ها در پرتو تفاضل ولایت‏ها می‏باشد

(ر.ک؛ جوادی آملی، 1369: ‏13).

ولایت در زمان رسول خدا(ص)، با پیامبر و در زمان ائمّه، با ائمّه(ع) تحقّق یافت

و در زمان غیبت امام معصوم(ع)، با نایبان عامّ آن حضرت است

که از سوی حجّت الهی،‌ حجّت بر خلق هستند، چنان‌که امام زمان(عج) می‌‌فرماید:

«أَمَّا الحَوادِثِ الوَاقِعَةِ فَارجِعُوا فِیهَا إِلَی رُوَاةِ أَحَادِیثِنَا

فَإِنَّهُم حُجَّتِی عَلَیکُم وَ أَنَا حُجَةُ الله:

برای حلّ مشکلات در حوادث ـ امور سیاسی، عبادی، اقتصادی،

نظامی، فرهنگی، اجتماعی و… ـ به راویان حدیث و فقهاء مراجعه کنید

که آنها در زمان غیبت، خلیفه و حجّت من بر شما هستند

و من حجّت خداوند بر آنها می‌باشم»

(حرّ عاملی، 1409ق.، ج 18: 101).

امام رضا(ع) در بیان فلسفة رهبری جامعة اسلامی می‏فرماید:

«اگر خداوند رهبر امینی را برای سرپرستی و حفظ امانت امامت قرار ندهد،

مذهب و دین به تدریج از بین خواهد رفت و سنّت پیامبر(ص) 

و احکام الهی دستخوش دگرگونی می‏گردد و بدعت‌گذاران چیزهایی

بر دین بیفزایند و ملحدان چیزهایی از دین بکاهند و در نتیجه،

حقیقت را بر مسلمانان دگرگون سازند»

(ابن‌بابویه قمی، ج1384، ج 1: ‏253).

آیة 59 از سورة نساء می‌‌فرماید:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ أَطِیعُواْ اللّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الأَمْرِ مِنکُمْ…: 

اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید

پیامبر خدا و اولوالأمر [= اوصیاى پیامبر] را!O و آیة 44 سورة کهف می‌‌فرماید:

هُنَالِکَ الْوَلَایَةُ لِلَّهِ الْحَقِّ…: در آنجا ثابت شد که ولایت (و قدرت) از آنِ خداوندِ بر حق است.

. این آیات بیانگر آن است که یکی از خصوصیّات فرد مسلمان، پذیرفتن

ولایت خداوند متعال، رسول اکرم(ص) و معصومین و کسانی است که

در ویژگی‌ها و خصوصیّات اعتقادی و علمی و رفتاری در مسیر آن بزرگواران قرار دارند.

قرآن کریم در آیة 35 سورة احزاب، پس از آنکه اوصاف اصلی

مردان و زنان مؤمن را برمی‌شمارد، بلافاصله در آیة بعدی سخن

از ولایت‌پذیری به میان آورده است:

وَمَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ …

تأمّلی در سیاق این دو آیه و ترتیب آن نشان می‌‌دهد که تحقّق اوصاف

برجستة ایمانی شرط لازم برای تحقّق ولایت‌پذیری در حدّ اعلای آن است

(ر.ک؛ ذوعلم،1380: 50)؛

یعنی افرادی شاخص ولایت‌پذیری را دارند که دارای صفات عالیة ایمانی باشند

که زیر بنای آن معرفت و بصیرت است.